Skąd ten temat? W ostatnim czasie w naszej poradnianej praktyce pojawia się wiele dyskusji na temat diagnozy różnicowej. Podczas diagnozy wielospecjalistycznej w poradni pierwszą zasadniczą sprawą jest wywiad. Rodzice często zatajają fakt zaburzeń neurologicznych dziecka (zwłaszcza w sytuacji diagnozy specyficznych trudności w uczeniu się), jednak podczas badania okazuje się, że w zachowaniu młodego człowieka są zauważalne subtelne bądź mocne objawy choroby. Najczęściej jest to epilepsja.
Epilepsja towarzyszy ludzkości od tysiącleci. Najstarsza zachowana wzmianka pochodzi z babilońskich tabliczek glinianych datowanych na 2000 r. p.n.e. znajdujących się w zbiorach British Museum. Można na nich przeczytać o chorym w trakcie napadu wtórnie uogólnionego toniczno-klonicznego, u którego „obserwowano wykręcenie szyi, napięcie rąk i nóg, szeroko otwarte oczy. Z jego ust wypływała ślina i nastąpiła utrata przytomności”. Inne źródła na ten temat odnajdywano w tekstach perskich i egipskich papirusach. Większość opisywanych napadów padaczkowych tłumaczono działaniem duchów lub bóstw, zazwyczaj nieprzychylnych śmiertelnikom. Starożytni nazywali ją „świętą” lub „wielką” chorobą. Przez stulecia zmagali się z nią władcy, papieże, artyści, dowódcy wojskowi i wielcy naukowcy.
W wielu społecznościach tradycyjnych nadal wierzy się, że ataki tej choroby są dowodem łączności z bogami lub duchami, zdolności szamańskich czy mocy uzdrawiających, ale także wynikiem klątwy czy kary. W dawnych czasach „leczono” epilepsję poprzez: egzorcyzmy, upuszczanie krwi, podawanie bromu, lewatywy, opium, wywoływanie wymiotów, picie krwi/moczu.
Obecnie wiemy dużo więcej.
Epilepsja jest jednym z częstszych zaburzeń układu nerwowego. Choroba ta polega na spontanicznym, wielokrotnym występowaniu napadów drgawkowych. W diagnostyce padaczki kluczowe są badania obrazowe i badanie elektroencefalograficzne. Epilepsja, nazywana również padaczką, w populacji ogólnej dotyczy około 1% osób. Epilepsja w jednakowym stopniu dotyczy obu płci. Niestety, przyczynę padaczki udaje się ustalić u niespełna połowy chorych. Może ona być np. wynikiem uszkodzenia mózgu jeszcze w okresie życia płodowego lub w czasie nieprawidłowego porodu czy tuż po nim. W dzieciństwie wśród najczęstszych przyczyn wystąpienia padaczki wyróżnia się przede wszystkim niedotlenienie okołoporodowe i mózgowe porażenie dziecięce, choroby genetyczne i wrodzone, neuroinfekcje, hipoglikemię i urazy głowy. U dorosłych najczęstszą przyczyną pojawienia się epilepsji są urazy głowy, nowotwory ośrodkowego układu nerwowego, stwardnienie rozsiane, stwardnienie hipokampa i malformacje naczyniowe. Epilepsja u osoby starszej spowodowana może być przez udar mózgu, guz mózgu, uraz mózgu i choroby otępienne.
CZY TO PRAWDA, ŻE NAPADY PADACZKI OBNIŻAJĄ IQ I POWODUJĄ USZKODZENIA W MÓZGU?
Czym więcej napadów i dłużej chory z nimi żyje, tym większe prawdopodobieństwo,
że wystąpią większe zaburzenia funkcji poznawczych, a co za tym idzie, m.in.: gorsza pamięć, wolniejsze przyswajanie wiedzy, problemy ze skupieniem uwagi. Nie każdy napad ma dużą siłę. Krótkie napady nie mają mocy, by spowodować rozległe uszkodzenia, gorzej z przedłużającymi się napadami. W trakcie takich ataków niektóre komórki obumierają z powodu niedokrwienia neuronów. Im cięższy napad, tym większe ryzyko mikrourazów. Im wyższa liczba, tym więcej nowych ognisk pojawia się w mózgu, WSZYSTKO ZALEŻY OD RODZAJU PADACZKI, NAPADÓW I DŁUGOŚCI ICH TRWANIA ORAZ KIEDY CHOROBA SIĘ POJAWIŁA.
W toku choroby mogą pojawiać się niekorzystne zmiany w funkcjonowaniu psychicznym dziecka, które polegają na nasilaniu się wcześniej istniejących zaburzeń bądź na pojawianiu się nowych. Upośledzenie rozwoju intelektualnego – istotnie niższy niż przeciętny poziom rozwoju intelektualnego, któremu towarzyszy obniżona zdolność przystosowania. Występuje u 20% dzieci z padaczką do 15. roku życia. Częstotliwość i stopień upośledzenia jest zależny od postaci napadów. Głębsze upośledzenie umysłowe występuje częściej u dzieci z napadami uogólnionymi toniczno-klonicznymi, a rzadziej u dzieci z napadami częściowymi prostymi i złożonymi. W typowych napadach nieświadomości niepełnosprawność intelektualna występuje bardzo rzadko.
Epilepsja może powodować wybiórcze deficyty fragmentaryczne – zaburzenia funkcjonowania analizatorów słuchowego, wzrokowego i kinestetyczno-ruchowego stwierdzane u dzieci z prawidłowym rozwojem umysłowym. Deficyty te mogą powodować trudności szkolne, przypominające specyficzne trudności szkolne. We wszystkich postaciach napadów z wyjątkiem napadów nieświadomości należy liczyć się z ich występowaniem. Może również powodować Zespół otępienny – czyli stopniową utratę sprawności intelektualnej oraz dezintegracją zachowania i osobowości. Może być rozpoznany wówczas gdy pojawiające się objawy chorobowe były poprzedzone prawidłowym okresem rozwoju psychoruchowego zwykle do 3-5 roku życia. Częste występowanie napadów padaczkowych szczególnie uogólnionych toniczno-klonicznych, napadów skłonów, astatyczno-mioklonicznych, wraz z częstymi urazami głowy i długotrwałą przeważnie skojarzoną terapią mogą doprowadzić do zespołu otępiennego.
Epilepsja ma również wpływ na zaburzenia w sferze emocjonalnej. Będą się one przejawiać m.in. w impulsywności, wybuchowości, drażliwości, niepokoju, uporze, chwiejności emocjonalnej. Ponadto stwierdza się występowanie dysforii (okresowych zaburzeń kontroli zachowania z silnymi stanami emocjonalnymi wywołującymi niekontrolowane reakcje skierowane przeciwko sobie lub innym osobom). Zaburzeniom emocjonalnym często towarzyszą deficyty fragmentaryczne oraz trudności w koncentracji uwagi, zaburzenia pamięci oraz męczliwość psychiczna.
Kolejnym skutkiem epilepsji mogą być zaburzenia nerwicowe – występują u ok. 45-50% dzieci chorych na padaczkę. Spowodowane są niezaspokojeniem potrzeb psychicznych dziecka takich jak potrzeba bezpieczeństwa, miłości, więzi, akceptacji. U młodszych dzieci mogą występować zaburzenia snu, łaknienia, bóle brzucha, tiki, jąkanie itp. U starszych mogą pojawić się zespoły nerwicowe: zespół neurasteniczny, histeryczny, depresyjny.
U chorych na padaczkę depresja jest jednym z głównych czynników wpływających na pogorszenie jakości życia. Występuje zdecydowanie częściej w grupie chorych na padaczkę (30–40%) niż w populacji ogólnej (ok. 15%). Istnieje taż odwrotna zależność – u chorych na depresję częściej stwierdza się padaczkę, a depresja może być czynnikiem ryzyka wystąpienia padaczki. Częste ich współwystępowanie podobne zmiany w zakresie neuroprzekaźnictwa w mózgu oraz w jego strukturze.
Epilepsja to choroba, która wywołuje napady. W ich trakcie mogą pojawić się m.in. drgawki, zanik świadomości, zaburzenia mowy, ślinotok, drgawki, nagłe zgięcie mięśni, utrata przytomności, inne. Duża liczba osób chorujących na epilepsję odczuwa tak zwaną aurę.
Objawy aury:
- bardzo silne zawroty głowy,
- nagły ból głowy z ogniskiem w pojedynczej korze mózgowej często opisywany przez chorych “jakby wbito gwóźdź w głowę”,
- silne nudności, rozpoczynające się od żołądka do gardła, przypominające odruch wymiotny,
- drętwienie lub mrowienie jest tak silne, że chory nie kontroluje całych części ciała np. od pasa w dół lub jednej strony ciała (lewa/prawa).
Mózg chorego wyczuwa wyładowania elektryczne i wysyła nietypowe informacje, które pacjent wyczuwa i jest świadomy takich odczuć przed atakiem epilepsji. Déjà vu – może pojawiać się uczucie, że osoba, miejsce lub rzecz jest znana, ale nigdy wcześniej tego nie widziała. Jamais vu – może również pojawiać się poczucie, że osoba, miejsce lub rzecz jest nowa lub nieznana, ale tak nie jest. Dziwne zapachy, znajome zapachy odbierane są jako nieznane. Uczucie jest tak silne, że chory traci świadomość. Przed atakiem chory może mieć zaburzone poczucie smaku, chory nie odczuwa zmysłu smaku. Również zmysł wzroku przekazuje do mózgu rozmyte i niewyraźne obrazy z gałek ocznych, może również odbierać odgłosy i nietypowe wrażenia słuchowe. Ponadto chory odczuwa swoisty wyścig myśli, mózg przetwarza ogromne ilości informacji, starając się przywrócić świadomość, uaktywnia się pamięć długotrwała.
Jak wygląda atak epilepsji.
Napady padaczkowe będą wyglądać inaczej w zależności od tego, co jest przyczyną choroby
i z jakim jej rodzajem mamy do czynienia. Wspólną cechą będzie zawsze to, że napad będzie trwał krótko, maksymalnie do 3 minut. Jeśli napad trwa dłużej niż 3 minuty, to jest on objawem innej choroby. Jednocześnie należy pamiętać, że napad padaczkowy to nie to samo co stan lub zespół padaczkowy. Stan padaczkowy to wydłużony “atak” choroby – składa się on z ataków następujących jeden po drugim i może trwać nawet 10 lub więcej minut. Podczas stanu padaczkowego następuje utrata świadomości u chorego. Do objawów dodatkowych, które mogą pojawiać się podczas napadu padaczki, należą: skurcze i wiotkość mięśni, mimowolne oddanie moczu, pocenie się oraz przyspieszona akcja serca. Zaburzenia świadomości mogą, ale wcale nie muszą wystąpić – chory traci kontakt z otoczeniem tylko w niektórych rodzajach napadów. Jednocześnie warto zwrócić uwagę na to, ze nie ma dwóch identycznych przebiegów ataków epilepsji. Każdy jest inny, ma inne natężenie, umiejscowienie objawów, przebieg, intensywność.
W naszej poradnianej praktyce wielokrotnie mamy do czynienia z dziećmi, które chorują na epilepsję, ich obserwacja oraz informacje uzyskane podczas wywiadów z rodzicami zdecydowanie to potwierdzają. Odchodzimy od stereotypu osób dorosłych czy dzieci, które podczas ataku choroby leżą na podłodze, ich ciałem wstrząsają konwulsje, a z ust wycieka piana.
Diagnoza epilepsji.
Podstawowym badaniem wykonywanym w przypadku podejrzenia padaczki jest badanie elektroencefalograficzne (EEG). Polega ono na rejestracji czynności bioelektrycznej mózgu
w postaci fal widocznych w zapisie papierowym lub na monitorze komputera. Jest to badanie nieinwazyjne, bezbolesne i bezpieczne dla pacjenta. Kolejnych badaniem będzie tomografia. Badanie tomografem komputerowym pozwala uwidocznić zmiany we wczesnej fazie choroby w około 40-50% przypadków, czułość badania MRI jest oceniana w przypadku padaczki na 50-80%. Badanie rezonansem magnetycznym natomiast pozwala na wykrycie zmian ogniskowych, które zwykle nie są widoczne w tomografii komputerowej.
Leczenie epilepsji.
Najczęstszym sposobem leczenia padaczki jest farmakoterapia z zastosowaniem leków przeciwpadaczkowych. Nie leczą one przyczyny choroby, a zapobiegają wystąpieniu napadów padaczkowych. Należą do nich m.in. walproiniany, benzodiazepiny, barbiturany. Jeśli mimo długotrwałego stosowania leków ataki nie ustępują, pacjent klasyfikowany jest jako chory na padaczkę lekooporną i wdrażane są inne metody. Jedną z nich jest leczenie neurochirurgiczne – między innymi za pomocą stymulacji nerwu błędnego. Jedną z najnowocześniejszych terapii stosowanych podczas leczenia epilepsji jest DBS czyli deep brain stimulation. Metoda ta polega na chirurgicznym wszczepieniu stymulatora, który rozpoznaje nieprawidłowe działanie mózgu dziecka i działa na niego stymulująco, tylko w momencie jego zaburzonego funkcjonowania.
MITY O EPILEPSJI.
Padaczka jest rodzajem choroby umysłowej/psychicznej
Nie! Choć faktycznie jej przyczyna leży w mózgu, to nie można w żadnym wypadku powiedzieć, że jest ona powiązana z chorobą umysłową/ psychiczną. Jest to choroba neurologiczna, w przebiegu której dochodzi do wysyłania przez skupiska komórek nerwowych błędnych informacji odpowiedzialnych za nietypowe odczucia, zachowania, emocje czy właśnie drgawki, a nawet utratę przytomności.
Padaczka jest zaraźliwa
Nie! Padaczką nie można się zarazić. Nie jest to wirus. Przebywanie w bliskim otoczeniu
z osobą z padaczką nie stanowi żadnego zagrożenia dla Twojego zdrowia.
Atak padaczki zawsze objawia się drgawkami.
Nie zawsze! Ten najlepiej rozpoznawalny typ napadów padaczki polegający na drgawkach
i utracie przytomności to tylko jedna z około 40 form, w jaki może objawiać się choroba
Podczas napadu padaczki należy włożyć choremu twardy przedmiot między zęby, aby nie odgryzł sobie języka.
To jeden z mitów PRL, który może być bardzo niebezpieczny dla chorego. W najlepszym wypadku kończy się połamanymi zębami. Podczas ataku epilepsji dochodzi do szczękościsku. Jeśli więc pacjent już ma szczękościsk i nadgryzł język to nie uchronimy go przed tym wkładając mu cokolwiek do ust. Możemy mu w ten sposób jedynie zaszkodzić. Bardzo ważne jest również to, aby podczas ataku drgawek nie wkładać niczego pod głowę chorego (koca, poduszki, kurtki itp.) ponieważ to z kolei grozi zapadnięciem się języka i utrudnieniem oddychania.
Prawidłowy wynik badania EEG u pacjenta wyklucza padaczkę.
Niestety tak nie jest. Zdarza się, że poważnie chorzy pacjenci z padaczką mają prawidłowy wynik badania EEG. Dlatego też w takiej sytuacji konieczne jest wykonanie innych badań.
STATYSTYKI
- Około 50 mln osób na całym świecie choruje na padaczkę; 6 mln z nich mieszka
w Europie, ok. 40 tys. w Polsce. - W Polsce każdego roku występuje około 27 tys. nowych zachorowań.
- Co roku na świecie chorobę tę diagnozuje się u 2,4 mln osób.
Święto Purple Day jest znane na całym świecie, w Polsce nazywane Lawendowym Dniem. Kolor fioletowy ma symbolizować nadzieję, współczucie i wsparcie dla osób dotkniętych epilepsją. W dniu Purple Day® ludzie na całym świecie ubierają się na fioletowo, by pokazać swoje wsparcie dla tej ważnej sprawy.
Dlatego, Szanowni Państwo, nie bagatelizujmy objawów u nas samych, naszych najbliższych oraz u naszych dzieci, badajmy się.
Źródła:
- https://padaczka.pl/padaczka/rozpoznanie/badanie-psychologiczne/
- https://epilepsja.eu/
- https://pedagogika-specjalna.edu.pl/pedagogika-lecznicza/dziecko-padaczka-szkole/
- https://imid.med.pl/files/imid/Do%20pobrania/Epischool/Poradnik%20dla%20nauczycieli%20i%20wychowawc%C3%B3w_EPISCHOOL.pdf
- https://neurosphera.pl/jak-wyglada-napad-padaczki-i-co-dzieje-sie-wtedy-z-mozgiem
- https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/jak-reagowac-na-atak-epilepsji
- One są wśród nas. „Dziecko z padaczką w szkole i przedszkolu” . Informacje dla pedagogów i opiekunów –
Jóźwiak.
Opracowała: mgr Anna Urbańska-Galas, pedagog