Dziecko, aby mogło budować odporność psychiczną, musi być w równowadze emocjonalnej.
Jeśli nie doświadcza wewnętrznej równowagi, bardzo trudno nabywać nowe informacje, umiejętności, a także podejmować współpracę.
W jaki sposób wspierać dziecko w osiąganiu stabilności psychicznej?
Są zasoby, które stanowią klucz do efektywnego funkcjonowania w środowisku rodzinnym czy systemie szkolnym, a przede wszystkim dają podstawę do rozwoju dziecka.
Koncepcja Daniela J. Siegel i Tiny Payne Bryson, specjalizujących się w psychiatrii i psychologii klinicznej, mówi o tym, że mózg może funkcjonować według dwóch reakcji: kiedy „jest na tak” oraz kiedy „jest na nie”. Kiedy „jest na nie” pozostaje zamknięty, pełen obaw przed popełnieniem błędu, ma tendencję do walki, ucieczki lub przeczekania, więc nie rozwija się w optymalny dla siebie sposób. Z kolei „bycie na tak” to stan, w którym w sposób elastyczny i otwarty podchodzi do postrzegania spotykających go trudności. W tej reakcji mózg jest gotowy do postrzegania rzeczywistości jako fascynującej możliwości doświadczania czegoś nowego, dzięki temu przyswaja wiedzę w sposób naturalny. Kształtowanie odporności psychicznej dziecka odbywa się głównie w chwilach, gdy jego mózg „jest na tak”. Istotne jest więc wspieranie dziecka w pielęgnowaniu takiego nastawienia, a jeśli jego mózg przejdzie w reakcję „na nie” pomoc w powrocie do otwartości i elastyczności wewnętrznej.
Aby dziecko mogło pozostawać w nastawieniu „na tak” oraz budować odporność psychiczną, musi być w równowadze emocjonalnej. Dziecko, które nie ma zasobów do powrotu do stabilności psychicznej, nie jest w stanie nabywać nowych informacji i umiejętności, a także nie podejmie współpracy.
Ważnym aspektem wspierającym momenty, kiedy dziecko buduje w sobie odporność psychiczną, w tym równowagę emocjonalną, jest pozostawianie mu przestrzeni do naturalnego rozwoju. Nie chodzi o aspekty edukacji szkolnej, zdobywanie nowych umiejętności w postaci nauki języków obcych, czy wypełnianie każdej wolnej minuty dodatkowymi zajęciami. Dzieci, aby budować swoją odporność psychiczną, powinny mieć czas na relaks, zabawę, nudę, dzięki której mają szansę na rozwijanie wyobraźni i tworzenie własnej tożsamości. Bez zaangażowania się w te sfery nie będzie możliwe pełne wykorzystywanie potencjału edukacyjnego, nabywanie wytrwałości w podążaniu do celu. Kiedy rodzice pozostawią czas na odpowiednio długi odpoczynek lub zabawę, podczas której dziecko będzie eksplorować, testować, czy próbować nowych działań, sprawią, że oprócz „ładowania mentalnych baterii” i zmniejszenia poziomu stresu będzie mogło wzbogacać fantazję, elastyczność oraz kreatywność.
Lista zadań, w jakie według rodziców powinien zaangażować się młody człowiek, bywa długa. Z troski o jego dobrą przyszłość opiekunowie potrafią zaplanować wiele zajęć, które w zamyśle mają ułatwić mu start w dorosłość.
Warto, aby przy organizacji zajęć dziecka, zachować odpowiednią rozważność i wziąć pod uwagę wiek, jego temperament oraz aktualne zasoby emocjonalne i umysłowe. Stawianie przed dzieckiem wymagań, które wykraczają poza strefę najbliższego rozwoju sprawia, że dziecko odczuwa duży stres, który nie dość, że obniża wiarę we własne możliwości, to jeszcze negatywnie wpływa na zdrowie fizyczne i psychiczne.
Równowaga między planem obowiązków, a planem wypoczynku jest niezwykle istotna i warto być uważnym na zachowanie dziecka, w którym pokazuje, że czuje się przeciążone. Sygnałami, na które rodzice powinni być szczególnie wyczuleni, są u dziecka: częste uczucie zmęczenia, zniechęcenie, brak wiary w możliwość poradzenia sobie ze stawianymi mu wyzwaniami, czy bezpośrednie mówienie o rzeczywistym braku czasu na odpoczynek.
Towarzyszenie podczas doświadczania różnych stanów emocjonalnych, wspieranie w dostrzeganiu odmiennych perspektyw rozwiązania trudnych sytuacji, organizowanie możliwości rozwoju, wypoczynku czy dobierania odpowiednich aktywności edukacyjnych to ważna część rodzicielskiego zaangażowania w życie dzieci, które wzmacnia ich odporność psychiczną.
Czymś najcenniejszym, co rodzice mogą ofiarować dziecku, jest głęboka i pozytywna relacja. Nie powstaje ona z chwili na chwilę, ale jest efektem codziennych doświadczeń obu stron. Tworzą to wspólne chwile, np. podczas wspólnego przygotowywania przekąsek na wieczór filmowy, wspólny wyjazd rowerowy, celebrowanie posiłków czy tworzenie planów na weekend.
Wspólne spędzanie czasu, bycie uważnym na siebie, poznawanie zainteresowań przynosi wiedzę i uważność. Dzięki kolekcjonowaniu wspomnień i informacji na temat dziecka oraz byciu zaangażowanym w jego życie opiekunowie w odpowiednim stopniu wspierają proces w budowaniu odporności psychicznej.
Opracowała: mgr Justyna Krzysztofek, psycholog