STRES to reakcja organizmu na różnego rodzaju doświadczenia i zdarzenia, najczęściej o charakterze nieprzyjemnym. Stres pojawia się zawsze, gdy w życiu człowieka następują zmiany, do których musi się dostosować. Można odnieść wrażenie, że stres jest czymś bardzo niebezpiecznym i szkodliwym dla zdrowia człowieka. Nie zawsze jednak tak się dzieje.
Stres jest szkodliwy zwłaszcza wtedy, gdy dziecko taki stan przeżywa zbyt często i zbyt długo.
Najczęstsze przyczyny stresu u dzieci:
- konflikty w domu, w szkole, w grupie rówieśniczej,
- kontakt z przemocą (w domu, w środowisku rówieśniczym),
- nierealistyczne oczekiwania rodziców względem dzieci,
- zbyt duża ilość zajęć dodatkowych (pozaszkolnych),
- przesadne współzawodnictwo, dążenie do bycia najlepszym we wszystkim,
- ograniczenie aktywności fizycznej, która jest naturalną potrzebą rozwojową, a w czasie pandemii nie jest w pełni zaspokajana,
- wszelkie zmiany, których szybki przebieg uniemożliwia dostosowanie się dziecka (np. śmierć rodzica lub innej bliskiej osoby, wypadek, itp.).
Objawy stresu, które powinny zwrócić uwagę rodziców to:
- brak apetytu, dolegliwości żołądkowe, omdlenia, bóle i zawroty głowy, kłopoty ze snem,
- rozdrażnienie, częste wybuchy gniewu bez znaczącej przyczyny,
- częste przeżywanie niepokoju i lęku,
- apatia, depresja.
Jeżeli u swojego dziecka zaobserwujemy któryś z objawów, to oznacza, że boryka się ono z poważnym problemem wymagającym interwencji. Oczywiście rodzice nie są w stanie ochronić dziecka przed wszystkimi stresorami, które mogą pojawić się w jego życiu. Rola opiekuńczo-wychowawcza rodziców powinna polegać na jak najlepszym przygotowaniu dziecka do radzenia sobie ze stresem i łagodzeniem jego przykrych konsekwencji poprzez dostarczanie odpowiedniej wiedzy i umiejętności w tym zakresie.
O czym warto pamiętać, aby zapewnić dziecku poczucie bezpieczeństwa i sprawić, by było szczęśliwe:
- stworzyć ciepły i bezpieczny dom, w którym członkowie rodziny odnoszą się do siebie z szacunkiem i okazują pozytywne uczucia,
- nauczyć dziecko różnicowania, co jest naprawdę ważne od tego, czemu nie warto poświęcać uwagi,
- podnosić samoocenę dziecka poprzez komunikowanie do niego o zaletach, umiejętnościach, które dostrzegamy, chwalenie i nagradzanie zamiast wytykania błędów, niepowodzeń i ich wyśmiewanie,
- okazywać troskę i wsparcie, gdy jest w stanie kryzysu (konflikt z koleżanką lub kolegą, niepowodzenia szkolne, itp.),
- dbać o higienę życia dziecka: odpowiednia ilość snu, właściwa dieta, aktywność ruchowa,
- sensownie planować dzień, aby czas na naukę i wypoczynek był zrównoważony,
- stawiać wymagania adekwatne do możliwości dziecka (zbyt niskie i zbyt wysokie nie sprzyjają równowadze psychicznej),
- stopniowo przyzwyczajać dziecko do samodzielnego rozwiązywania problemów (nie wyręczaj, rozmawiaj i wysłuchaj propozycji dziecka, jak można poradzić sobie z trudną sytuacją).
Zawsze należy znaleźć czas na rozmowę z dzieckiem. Czasami jednak sytuacja problemowa może rodziców przerosnąć i mimo chęci, nie są oni w stanie doszukać się bezpośredniej przyczyny stanu, w jakim znajduje się dziecko i efektywnie mu pomóc. Wówczas należy zwrócić się z prośbą o pomoc do psychologa lub lekarza specjalisty.
Polecana literatura:
Dorota Czura- Kalinowska „Stres dziecka czyli jak pomóc w trudnych sytuacjach”, Świat Książki,
Archibald D Hart „Twoje dziecko i stres”, Logos Oficyna Wydawnicza.
Opracowała: Iwona Mielec, psycholog