„Metoda wspólnej sprawy” została opracowana przez Anatola Pikasa, szwedzkiego psychologa z Uniwersytetu w Uppsali .
Jest to metoda polecana szczególnie w sytuacjach, gdy uczeń lub grupa uczniów stosuje powtarzające się zachowania agresywne wobec jednego lub większej ilości uczniów. Głównym celem tej metody jest znalezienie trwałego rozwiązania problemu agresji czy dręczenia, które odbywa się poprzez serię indywidualnych i grupowych spotkań z uczniami. Metoda ta zalecana jest do pracy z uczniami starszymi szkół podstawowych i ponadpodstawowych, ponieważ wymaga od uczniów umiejętności poszukiwania rozwiązań zaistniałej sytuacji i realizowania uzgodnionych postanowień. Powinna być zastosowana jako pierwsza propozycja rozwiązania problemu i powinna stanowić część przemyślanego i spójnego systemu przeciwdziałania agresji i przemocy. Stosowanie tej metody jest rozłożone w czasie i przebiega w sześciu etapach. Wszystko, czego potrzeba to stwierdzenie, że uczniowi dzieje się źle, ponieważ stosowana jest wobec niego przemoc.
Pierwszy etap to zebranie informacji, czyli identyfikacja wszystkich dręczycieli.
Następny etap to rozmowy indywidualne z osobami postrzeganymi, jako agresorzy. Należy tak zorganizować spotkania, aby uczniowie mieli jak najmniej okazji do porozumiewania się nawzajem. Rozmowy należy rozpocząć od osoby, która ma najsilniejszą pozycje w grupie. Powinny one przebiegać w atmosferze zrozumienia, zaufania z całkowitym wyeliminowaniem postawy obwiniającej. Należy rozpocząć ją od zapytania, czy uczeń dostrzega, że „x” (poszkodowany) czuje się źle i jest mu ciężko, że znajduje się on w trudnej sytuacji. Należy zapytać, czy uczeń wyraża gotowość do pomocy „x” i jakie konkretne formy tej pomocy proponuje (jakie widzi rozwiązania, co może zaproponować od siebie). Na końcu rozmowy powinno się zapowiedzieć kolejne spotkanie monitorujące (sprawdzające) i poinformować, że inni też będą zaproszeni na rozmowę i zostaną poproszeni o udzielenie pomocy.
Etap trzeci to indywidualna rozmowa z uczniem poszkodowanym. Powinna się ona odbyć się w spokojnym miejscu, gdzie nikt nie będzie przeszkadzał rozmówcom. Na początku prowadzący wyjaśnia uczniowi swoją rolę. Informuje również, że słyszał o przykrych sytuacjach, które ostatnio spotykały ucznia ze strony innych uczniów i że źle się czuje w szkole. Stara się zachęcić ucznia do opowiedzenia o swojej sytuacji i aktywnie go słucha oraz dowiedzieć się, jak poszkodowany widzi przyczynę dokuczania przez sprawców. Może np. zapytać ucznia: Jak myślisz, czemu oni to robią? lub dodatkowo Pomyśl, czy jest cokolwiek w twoim zachowaniu, co mogłoby ich irytować? To nie jest obwinianie poszkodowanego, ale rozpoznanie, co uczeń myśli na ten temat, i wzbudzenie w nim bardziej obiektywnej refleksji o własnym zachowaniu. Może to pomóc prowadzącemu w lepszym rozumieniu całej sytuacji.
Kolejny czwarty etap to przeprowadzenie krótkich, indywidualnych rozmów sprawdzających z każdym uczniem stosującym przemoc. Celem tego spotkania jest zbadanie, jak uczniowie radzą sobie z realizacją postanowień z poprzedniego spotkania. Rozmowy te mogą odbywać się na zasadzie umówionego spotkania lub w formie „przygodnej” pogawędki, ale miejsce powinno być ustronne i rozmowie nie powinni towarzyszyć świadkowie.
Etap piąty to spotkanie całej grupy uczniów stosujących przemoc. Służy ono utrwaleniu pozytywnych zmian poczynionych indywidualnie przez uczniów oraz wzięciu odpowiedzialności za zmiany przez całą grupę. Prowadzący organizuje takie spotkanie wtedy, gdy ma pewność, że pozytywne zmiany zaczęły być wdrażane.
Jeśli prowadzący odpowiednio przygotował grupę sprawców do spotkania z poszkodowanym, pozyskał zgodę i przygotował samego poszkodowanego, może przejść do ostatniego etapu VI MWS, czyli spotkania grupowego dla wszystkich uczniów. W wyniku spotkania powinny zostać osiągnięte trzy podstawowe cele: kończy się dręczenie, powstają niebudzące sprzeciwu, relacje pomiędzy sprawcami a poszkodowanym, zostają wypracowane warunki utrzymania takiej relacji w przyszłości.
Tu nie chodzi o to, że sprawcy „zaprzyjaźnią się” z ofiarą. Trzeba pamiętać, że głównym celem MWS jest zapewnienie poszkodowanemu bezpieczeństwa, a jeśli uda się wypracować coś więcej, należy traktować to jako bonus.
Nauczyciel w kontakcie z uczniami może stosować specjalnie opracowane skrypty rozmów ze sprawcami i ofiarami przemocy, które pomagają kierować zmianą w zachowaniu młodzieży.
Skrypt rozmowy z uczniami stosującymi przemoc:
- Słyszałam, że byłeś niemiły dla X. Opowiedz mi o tym .
Wskazówki:
- Słuchaj tego, co ci opowiada uczeń – nie przerywaj,
- Nie przejmuj się długimi przerwami ciszy – daj uczniowi czas na przemyślenia,
- Nie oskarżaj, ani nie obwiniaj,
- Staraj się unikać dodatkowych pytań,
- Zaakceptuj, jeśli uczeń będzie uważał swoje zachowanie wobec innego ucznia za usprawiedliwione – może czuć do niego złość,
- Pracuj w kierunku zrozumienia, że X-owi dzieje się źle,
- Wygląda więc na to, że X-owi dzieje się w szkole źle.
- Zastanawiam się, co mógłbyś zrobić, żeby pomóc w tej sytuacji.
Wskazówki:
- Zobacz, jakie rozwiązanie może uczeń wymyślić,
- Zachęcaj. Kiedy pojawi się coś praktycznego i odpowiedniego, powiedz.
- Wypróbuj to przez tydzień, potem spotkamy się i zobaczymy jak ci idzie.
Skrypt rozmowy z ofiarą przemocy:
- Dzień dobry. Usiądź. Chcę z Tobą porozmawiać, bo słyszałam, że przydarzyły ci się niemiłe rzeczy.
- Wygląda na to, że masz już tego dosyć.
- Czy uważasz, że jest coś, co mogłoby poprawić sytuację?
- Spróbujesz tego przez następny tydzień, a potem porozmawiamy i zobaczymy, jak się sprawy mają. W porządku? To do zobaczenia.
Źródła:
- Kołodziejczyk, Agresja i przemoc w szkole. Konstruowanie programu przeciwdziałania agresji i przemocy w szkole, Kraków 2004
- Węgrzynowska, Profilaktyka agresji i przemocy rówieśniczej w klasie, Ośrodek Rozwoju Edukacji, Warszawa 2021
opracowała: mgr Anna Ustjanowska, pedagog