Często ludzie zastanawiają się od czego zależy nasz nastrój, emocje. Może od aktualnych wydarzeń? Kondycji fizycznej? Naszej sytuacji życiowej? Zgodnie z teorią leżącą u podstaw terapii poznawczo-behawioralnej, nasze emocje, nastrój nie wynikają tylko z tego co się dzieje w naszym życiu, ale przede wszystkim z tego, w jaki sposób myślimy o tym, co się dzieje. To nie sama sytuacja, ale myślenie o niej w konkretny sposób wpływa na emocje. Myślenie oddziałuje też na nasze zachowanie. Zatem tak wiele zależy od naszej „głowy”. Myśli i emocje mogą wywoływać w nas konkretne reakcje fizjologiczne, np. przyspieszenie oddechu, pocenie się, szybsze bicie serca. Podsumowując, sytuacje, wydarzenia generują w nas myśli, a dokładnie interpretacje sytuacji, te myśli prowadzą do emocji, zachowań i reakcji fizjologicznych. Ważnymi czynnikami podtrzymującymi problemy w zachowaniu są reakcje behawioralne wynikające z konkretnych interpretacji.
Jednak pojawia się pytanie: jak to się dzieje, że różni ludzie w tej samej sytuacji, myślą inaczej? Co wpływa na ich sposób interpretacji sytuacji?
Twórcy modelu poznawczego uważają, że odpowiadają za to nasze przekonania kluczowe. Przekonania kluczowe są stylem interpretowania wydarzeń, które wykształciły się
w toku naszych doświadczeń. Na przekonania składają się często bezwarunkowe powinności, obowiązki, nakazy, wymagania, które mogą prowadzić do nielogicznego myślenia, zakłóceń w funkcjonowaniu emocjonalnym. Nie są stale obecne w naszej świadomości, względnie rzadko o nich myślimy. Jednak dostrzegamy ich działanie, obserwując interpretacje jakich dokonujemy w codzienności.
Jaka jest geneza przekonań kluczowych? Istotne są znaczące wydarzenia z wczesnego okresu dzieciństwa, a także nasze doświadczenia życiowe. W rezultacie doświadczeń, ludzie zaczynają myśleć w konkretny sposób. Doświadczenia, przekonania kluczowe stają się częścią naszego życia, naszej historii. Przeszłości nie zmienimy, ale możemy się uczyć panować nad przekonaniami, modyfikować je. Oczywiście najpierw musimy je zidentyfikować, co jest częścią terapii m.in. poznawczej.
Każdy człowiek stara radzić sobie z bolesnymi przekonaniami kluczowymi. Nieświadomie uruchamia style. Wyróżnia się trzy sposoby: zaprzeczanie, unikanie, potwierdzanie. Zaprzeczanie przekonaniom kluczowym wiąże się z podejmowaniem zadań ponad nasze możliwości, dążeniem do bycia akceptowanym i lubianym przez wszystkich ludzi. To także stawianie sobie nierealnych celów. Możemy unikać sytuacji, w których przekonania mogłyby się uaktywnić i stać się bolesne. W efekcie straci się możliwość zdobycia doświadczeń, które będą różnić się od przekonań. Potwierdzanie, to zachowywanie się w sposób jak nakazuje schemat, przekonanie. Style radzenia sobie mogą prowadzić do trudności, zaburzeń jeśli są zbyt sztywne, nieadaptacyjne, nie dopuszczają wyjątków. Stosowanie różnych stylów adekwatnie do sytuacji jest prawidłowe, może przynieść pozytywne skutki.
Źródła:
„Depresja nastolatków. Jak ją rozpoznać, zrozumieć i pokonać”, K .Ambroziak, A. Kołakowski, K. Siwek
„Terapia poznawcza zaburzeń lękowych. Praktyczny podręcznik i przewodnik po teorii”, A. Wells
opracowała: mgr Karolina Zając-Feledyn, psycholog