Zabawki interaktywne mogą być postrzegane przez rodziców jako niezbędne do postępu. Producenci często prześcigają się w przedstawianiu ich walorów edukacyjnych i sensorycznych. Można ulec wrażeniu, że bez nich, rozwój maluszka nie będzie pełny…, ale czy rzeczywiście tak jest?
Wybór odpowiednich zabawek w erze cyfrowej technologii, jest niezwykle istotnym momentem. To, czego dziecko uczy się w dzieciństwie, stanowi fundament dla jego przyszłych osiągnięć, a „czas spędzany przed ekranami i monitorami przez dzieci poniżej 3. roku życia jest czasem straconym”. Jak wskazują badania zabawa zabawkami elektronicznymi wiąże się z mniejszym zasobem słownictwa dziecka w porównaniu z zabawkami tradycyjnymi i czytaniem książek.
Obecnie często jesteśmy świadkami tego, że maluszek dopiero co przyszedł na świat, a często już na powitanie „bombardowany” jest mrugającymi, kolorowymi światełkami i dźwiękami wydobywającymi się z karuzeli znajdującej się tuż nad jego łóżeczkiem, tymczasem układ nerwowy dziecka nie jest jeszcze gotowy na odbiór takich bodźców.
Zabawki wysokiej jakości nie muszą być drogie. Zabawki grające i świecące odwracają uwagę dziecka od opiekuna i zastępują interakcje międzyludzkie. Zabawki, które wydają dźwięki i migają kolorowymi światełkami nadmiernie stymulują układ nerwowy dziecka i dostarczają zbyt wielu bodźców.
Mózg jest plastyczny przez całe życie, ale jego najintensywniejszy rozwój odbywa się do
3. roku życia. To właśnie dlatego ten czas w rozwoju dziecka jest tak bardzo cenny. Lewa
i prawa półkula mózgu charakteryzują się odmienną strategią przetwarzania informacji zmysłowych i językowych. Zabawki grające (podobnie jak telewizor, tablet czy smartfon) stymulują prawą półkulę mózgu dziecka, która zajmuje się odbiorem i przetwarzaniem bodźców obrazowych i dźwiękowych (niejęzykowych), a tym samym blokuje lewą półkulę, która odpowiedzialna jest za mówienie. Wobec tego jeśli małe dziecko na samym początku rozwoju otrzymuje głównie stymulację dedykowaną prawej półkuli (czyli dynamiczne obrazy, muzykę), to następuje wtedy blokowanie aktywności lewej kory, co skutkuje hamowaniem kształtowania się ośrodków mowy. Jeśli małe dziecko będzie odbierać i przetwarzać nienaturalne dźwięki płynące z zabawek, to w konsekwencji zacznie ignorować dźwięki mowy.
Jakie negatywne konsekwencje powodują zabawki grające?
• kłopoty ze snem
• rozdrażnienie
• płaczliwość
• problemy z koncentracją uwagi
• brak zainteresowania książeczkami i układankami
• opóźniony rozwój mowy
W początkowych stadiach rozwoju dzieci potrzebują przede wszystkim wielu okazji do kontaktu z drugą osobą. Dziecko uczy się mowy w interakcji, kiedy słowo osadzone jest w kontekście i towarzyszą temu emocje. Podczas wspólnej zabawy z rodzicem/opiekunem dziecko ma możliwość poznania nowych słów i budowania umiejętności komunikacyjnych, sama zabawka interaktywna nie zapewni tego. Ponadto jeśli podczas wspólnej zabawy w tle włączony jest telewizor, to jest on rozpraszaczem i sprawia, że rodzice są mniej zaangażowani w zabawę z dzieckiem i wypowiadają mniej słów do swoich dzieci, niż wtedy, gdy jest on wyłączony.
Zabawa a rozwój dziecka
Zabawa jest niezbędnym czynnikiem odpowiedniego rozwoju dziecka, zarówno poznawczego, jak i społecznego czy emocjonalnego. Najważniejszym atrybutem zabawki jest to, by angażowała zarówno dziecko, jak i rodzica/opiekuna, wspierała ich relacje, a tym samym rozwój językowy. Mając na uwadze powyższe – najcenniejsze dla rozwoju dziecka są tradycyjne zabawki (klocki, lalki, samochody), ponieważ to właśnie one wpływają pozytywnie na prawidłowy rozwój i przygotowują dziecko do radzenia sobie w różnych sytuacjach. Zabawki powinny być także dostosowane do wieku dziecka. Dziecko w procesie zabawy ma być badaczem, odkrywcą, aktywnym obserwatorem i współtwórcą otaczającej je rzeczywistości. Zabawki jako pierwsze wprowadzają dziecko w świat dorosłych, przygotowując je do pełnienia różnych ról społecznych, ale pełnią także funkcję edukacyjną, dlatego ich odpowiedni wybór jest niezwykle ważny.
Jakie zatem zabawki?
Układanki i sortery kształtów
Dziecku w okolicach pierwszego roku życia możemy zaproponować wszelkiego rodzaju układanki i sortery kształtów, ponieważ są to zabawki, które uczą koncentracji i rozwijają spostrzegawczość, a także ćwiczą percepcję wzrokową i sprawność dłoni.
Tory dla aut/wieża z piłeczkami
To świetne zabawki dla dziecka rocznego, ponieważ maluchy bardzo lubią obserwować przedmioty, które wprawią w ruch, na przykład autko, które zjeżdża po torze czy piłeczkę, która turla się z wieży.
Układanki sensoryczne.
To świetna zabawa już nawet dla najmłodszych. Dzięki zabawkom sensorycznym dzieci poznają różne faktury, a zmysły odgrywają ogromną rolę w poznawaniu świata. Dzięki takiemu doznaniu wiedzą co to znaczy, że coś jest gładkie, chropowate, ciepłe lub zimne.
Klocki
Zestaw klocków to połączenie zabawy ze stymulacją rozwoju dziecka. Klocki pobudzają kreatywność, rozbudzają wyobraźnię przestrzenną, dziecko uczy się figur geometrycznych, poznaje kolory i ćwiczy koordynację wzrokowo-ruchową. Wspólna zabawa klockami rodziców z dziećmi uczy również współdziałania.
Układanki magnetyczne/naklejki wielorazowe
Ostatnio na rynku można spotkać układanki magnetyczne, które są świetną zabawką, dającą wiele możliwości na jej wykorzystanie, a przy tym takie układanki pomagają dziecku w nauce otaczającego świata. Dzięki niej dziecko pobudza swoją wyobraźnię i rozwija kreatywność, a często do tych układanek dołączane są wzory, zgodnie z którymi dziecko ma ułożyć elementy tak samo, wówczas są to układanki lewopółkulowe, poprzez które ćwiczymy spostrzeganie, myślenie, analizę i syntezę wzrokową.
Zestawy zabawek zawody/stolik z narzędziami/kuchnia
Zestawy zabawek takie jak lekarz, strażak, policjant itd. doskonale wpływają na rozwój dziecka, ponieważ dziecko rozwija swoją wyobraźnię poprzez zabawę na niby, która jest niezwykle ważnym elementem rozwoju każdego przedszkolaka i bardzo intensywnie rozwija się między 3. a 4. rokiem życia. Ponadto dziecko kształtuje wiedzę o rzeczywistości i odtwarza codzienne sytuacje, na przykład wizytę w przychodni..
Książki
Czytanie stymuluje rozwój mowy, rozwija zdolności komunikacyjne, wzbogaca zasób słownictwa, rozwija wyobraźnię, rozwija myślenie przyczynowo-skutkowe, uczy rozumieć świat. O pozytywnym wpływie czytania można by mówić długo, ale pamiętajmy, że niesamowicie ważne jest kształtowanie nawyków już we wczesnym dzieciństwie.
Zabawki wspierające rozwój motoryki małej
• zestawy do zabaw ciastoliną
• zestaw stempelków
• warzywa/owoce do krojenia
• zabawki do nawlekania i sznurowania
• zestawy do złożenia np. straż pożarna
Tego typu zabawki rozwijają zdolności manualne dziecka, a pamiętajmy, że sprawne rączki pozytywnie wpływają na rozwój mowy.
Gry memo
Dostarczają mnóstwo śmiechu i dobrej zabawy, ćwiczą również pamięć, spostrzegawczość oraz rozwijają nowe słownictwo dziecka, a ponadto rozwijają myślenie strategiczne i planowanie.
Instrumenty
Kolejnym pomysłem są instrumenty. To świetne połączenie nauki i zabawy. Gra na instrumentach również pobudza kreatywność, ale również uczy rozróżniania dźwięków
i poczucia rytmu.
Zabawki, które rozwijają ruchowo
• hulajnoga
• rowerek
• piłki
• kręgle
Podsumowując, wybierajmy zabawki dopasowane do wieku i umiejętności maluszka, proste, pobudzające kreatywność oraz takie, które stawiają wyzwania i mobilizują do szukania rozwiązań.
Opracowano na podstawie:
• Cieszyńska-Rożek J., Wpływ wysokich technologii na rozwój poznawczy dzieci w wieku niemowlęcym i poniemowlęcym,
• Spitzer M., Cyfrowa demencja. W jaki sposób pozbawiamy rozumu siebie swoje dzieci, Dobra Literatura, 2013
• www.mamafizjoterapeuta.pl
Opracowała: mgr Iwona Sumara-Dul, pedagog