Przypadków anoreksji jest coraz więcej. Rozpoznaje się ją dziś nawet u około 4 procent ludzi, dziesięć razy więcej niż czterdzieści lat temu. W Polsce aktualnie to już jedna osoba na sto. W szkołach baletowych, na kursach dla modelek, także wśród lekkoatletek procent zachorowań jest jeszcze wyższy.
Anoreksja jest tylko jedną z chorób, w której objawem osiowym jest jedzenie. Kolejną jest bulimia, gdy dziecko napycha się jedzeniem, a potem prowokuje wymioty lub łyka znaczne ilości środków przeczyszczających. Jeszcze innym zaburzeniem jest niepohamowane, napadowe przejadanie się.
Najbardziej narażone na anoreksję są dziewczynki, które bardzo interesują się dietą, jak również te, którym rodzice zwracają szczególną uwagę na wygląd. Wszystko zaczyna się od niewinnego odchudzania. To wczesne sygnały ostrzegawcze. Niepokoić powinna również przyjaźń córki z odchudzającą się dziewczynką, wymienianie się przez przyjaciółki różnymi dietami. Trzeba wtedy z dziećmi rozmawiać – o fizjologii, o modach na diety, o zagrożeniach, o koncentracji na własnym wyglądzie. Szczególną troską należy otaczać pod tym względem dziewczynki dorastające – od dwunastego do szesnastego roku życia.
Pamiętajmy, by wychowując dziecko jak najmniej zajmować się tym, co ono zjadło, czy za dużo, czy za mało, jak wygląda (poza skrajnymi sytuacjami napadowego przejadania się). Z obawy, by nie stało się to najważniejszym problemem dziecka. Kilkunastolatki, nawet najpiękniejsze, bardzo przeżywają sprawy swojego wyglądu. Ich dojrzałość emocjonalna nie nadąża za dojrzałością biologiczną. Warto z nimi rozmawiać, pytać, czego w związku ze swoim wyglądem się obawiają.
Do dziś nie wiadomo na pewno, co jest przyczyna anoreksji. Formułowano w tym względzie różne teorie i hipotezy. Na pewno jednak znaczenie ma tu czynnik genetyczny – większa jest szansa zachorowania, gdy choruje ktoś w bliskiej rodzinie. Wiadomo też, że anoreksji towarzyszą podobne zaburzenia endokrynologiczne jak przy depresji. Podejrzewano również, że anoreksja może być w pewnym stopniu skutkiem zaburzeń relacji między rodzicami a dziećmi (jednak może raczej jest ona krzykiem dziecka o pomoc wobec zaburzonej, tragicznej sytuacji emocjonalnej w rodzinie?).
Kiedy należy podejrzewać, że dziecko ma anoreksję?
- gdy następuje gwałtowny spadek wagi, piętnaście procent lub więcej,
- gdy żyje z poczuciem lęku, że utyje – budzi się w nocy, ma sny na ten temat,
- gdy ma nieadekwatny obraz własnego ciała, poczucie, że jest ono zdeformowane, otyłe, ciężkie,
- gdy obserwujemy spowolnienie pulsu, spadek ciśnienia, omdlenia, zatrzymanie menstruacji, zmiany wyglądy skóry, która staje się szorstka, wypadanie włosów, łamliwość paznokci,
- gdy często wykonuje ćwiczenia fizyczne, mimo widocznego zmęczenia, często w ukryciu, na przykład w łazience, chodzi po schodach zamiast jeździć windą, nawet na wysokie piętro,
- gdy jedzeniu towarzyszą liczne rytuały – na przykład dzielenie porcji na małe kawałeczki, układane równo na stole,
- gdy dziecko ciągle jest bardzo głodne.
W przypadku anoreksji konieczna jest przede wszystkim pomoc lekarza psychiatry. Jej leczenie wymaga różnorodnych oddziaływań, włącznie z rehabilitacją żywieniową i leczeniem farmakologicznym. Przede wszystkim podejmuje się działania chroniące przed dalszą utratą wagi i zmianami psychofizycznymi zagrażającymi zdrowiu i życiu, a następnie – kompleksową terapię, często z udziałem rodziny, która bardzo może pomóc.
Opracowała: Agnieszka Ostrowska-Knot, psycholog