Życie nastolatka i nastolatki jest trudne, wydaje się być nawet trudniejsze obecnie niż dekadę czy dwie temu. Nastolatek nie jest już dzieckiem i nie jest jeszcze dorosłym. Tkwi jakby w zawieszeniu. Czas dorastania został podzielony na etapy takie jak: wczesna adolescencja (11-13 lat), środkowa adolescencja (14-17 lat), późna adolescencja (18-21 lat) i wczesna dorosłość (20-25 lat).
Faza wczesnej adolescencji to czas intensywnych zmian w rozwoju fizycznym. Ciało nastolatka przestaje być ciałem dziecka. Doświadczane zmiany w ciele są często źródłem niepokoju, lęku czy wstydu. Nastolatek w tym czasie musi odpowiedzieć sobie na pytanie o obraz własnego ciała, kształtuje się także tożsamość psychoseksualna. Bardzo istotna jest przynależność do grupy jednopłciowej, z którą identyfikuje się nastolatek. Młody człowiek porównuje się z rówieśnikami, aby odpowiedzieć sobie czy z jego rozwojem i z nim jest wszystko w porządku.
Faza środkowej adolescencji to okres, w którym pojawia się zainteresowanie seksualne innymi osobami, co często generuje obawy, niepewność. Nastolatek zadaje wiele pytań, które mogą być irytujące zarówno dla rówieśników, jak i dorosłych (rodziców, nauczycieli). W tym okresie najważniejszym wyzwaniem rozwojowym jest budowanie własnej tożsamości. Nastolatek ma silną potrzebę patrzenia na świat z własnej perspektywy pomijając perspektywę dorosłych, a szczególnie rodziców. Nie wie kim jest ani kim chciałby być. Zmienia zainteresowania i grupy, próbuje, eksperymentuje. Budowanie tożsamości polega na uzyskaniu odpowiedzi na pytania definiujące światopogląd, a mianowicie: Kim jestem? Jaki jest ten świat? Dlaczego ludzie cierpią? Jak można pokonać ból i cierpienie? Nastolatek także stara się znaleźć odpowiedzi na inne charakterystyczne dla tej fazy pytania takie jak: Co wolno robić, a co nie? Co jest normalne, a co nie? Czy polubią mnie? Co mi się podoba, a co nie? Kim będę? Jak pogodzić wymagania rodziców i oczekiwania przyjaciół?
Późną adolescencję i wczesną dorosłość można nazwać czasem odpowiedzi na pytania zadawane w okresie środkowej adolescencji. Młody człowiek koncentruje się na oddzieleniu od rodziców, planowaniu przyszłości, kariery i budowaniu dłuższych relacji. Ten czas cechuje mniejsze nasilenie trudnych emocji oraz konfliktów między nastolatkami a dorosłymi.
Dorastanie a emocje
W okresie adolescencji doświadczane emocje są bardzo intensywne. Czarno-białe myślenie intensyfikuje emocje, które na zasadzie sprzężenia zwrotnego nasilają je. Nastolatki doświadczają także szybkich zmian emocji np. od smutku do euforii, które są często niezrozumiałe dla dorosłych. Natomiast zupełnie naturalne dla młodego człowieka. Nastolatki cechuje także drażliwość, poczucie osamotnienia i niezrozumienia. Wiąże się to z budowaniem własnej tożsamości. We wczesnej nastoletniości może pojawić się nasilona lękliwość, często związana z obawą jak inne osoby zareagują na nastolatka w szczególności grupa rówieśnicza. Próba kontrolowania swoich zachowań, rozmyślanie o tym co się zrobiło i w jaki sposób oraz czy można to zrobić lepiej, jest typowe dla tego okresu.
Okres dojrzewania jest pełen wyzwań dla nastolatków ale także dla ich rodziców, opiekunów i nauczycieli pracujących z młodzieżą.
Źródło: „Depresja nastolatków. Jak ją rozpoznać, zrozumieć i pokonać”, K. Ambroziak, A. Kołakowski, K. Siwek
Opracowała: mgr Karolina Zając-Feledyn, psycholog