CZPS – Centralne zaburzenia przetwarzania słuchowego
Słyszeć nie zawsze znaczy słuchać i właściwie odbierać bodźce z otoczenia. Często nie wynika to z naszego zamierzonego działania (kiedy wyłączamy się, bo nie chcemy słyszeć), ale
z różnorodnego rodzaju występujących trudności słuchowych. Prawidłowo zbudowany narząd słuchu nie daje nam pewności, że informacje słuchowe będą docierały do nas w sposób niezakłócony i pełny. Słuchanie jest procesem aktywnym, który może zostać zakłócony przez zewnętrzne czynniki. Jeśli informacje przy braku uszkodzenia słuchu są nieprawidłowo zrozumiałe, wówczas mówimy
o zaburzeniach przetwarzania słuchowego, natomiast deficyty ujawniające się na wyższych piętrach układu nerwowego świadczą o centralnych zaburzeniach przetwarzania słuchowego.
Centralne Zaburzenia Przetwarzania Słuchowego (CZPS ang. CAPD – Central Auditory Processing Disorder lub APD – Auditory Processing Disorder) zgodnie z definicją Amerykańskiego Stowarzyszenia Słuchu i Mowy ASHA, to nieprawidłowości
w przetwarzaniu słuchowym na poziomie neuronalnym, które nie wynikają z zaburzeń funkcji poznawczych i językowych, czyli mówiąc prościej słuch fizyczny działa prawidłowo,
a problem powstaje na poziomie centralnego układu nerwowego.
Deficyty w zakresie opracowywania informacji słuchowej na wyższych piętrach układu nerwowego, są co raz częstszym zjawiskiem i mogą niekorzystnie wpływać na funkcjonowanie społeczne, szczególnie na rozwój rozumienia, mówienia, czytania
i pisania.
Przyczyny nie są do końca znane, natomiast znane są czynniki ryzyka, które często pojawiają się u dzieci z CZPS, są to m.in.:
– wcześniactwo,
– trudny i długi poród, niedotlenienie w czasie porodu (niska skala Apgar),
– uszkodzenia CUN (np. nowotwory, choroby niedokrwienne, udary, urazy głowy),
– zatrucia ołowiem i inne toksemie,
– przewlekłe i częste choroby ucha środkowego,
– dyspozycje genetyczne, w szczególności związane z opóźnionym lub zaburzonym dojrzewaniem OUN.
Występowanie, objawy i diagnoza CZPS
Zespół objawów, jaki towarzyszy CZPS ma różne podłoże, natomiast można przypuszczać, że symptomy obejmują połowę dzieci z trudnościami w uczeniu się, m.in. z dysleksją (szczególnie o typie słuchowo-językowym), ADD (zaburzeniami koncentracji uwagi), ADHD (nadpobudliwością psychoruchową).
Objawy CZPS można podzielić na związane z:
- nabywaniem kompetencji językowych:
– opóźniony rozwój mowy,
– problemy ze zrozumieniem dłuższych poleceń i pytań, w szczególności zniekształconych przez hałas czy złą akustykę,
– trudności z lokalizacją dźwięku,
– zaburzone elementy prozodii mowy, np. intonacja (mowa może być przesadnie głośna, szybka lub wolna i cicha; występuje często brak płynności wypowiedzi),
- bezpośrednią percepcją słuchową:
– skarżenie się na nadmierny hałas lub inne zakłócenia, co może powodować nieadekwatną nadwrażliwością słuchową (wywołującą niepokój, lęk, frustrację),
– częste zmęczenie po przebywaniu w niekorzystnym akustycznie (dla dziecka) środowisku,
– słaba pamięć słuchowa przejawiająca się trudnościami z prowadzeniem prawidłowej konwersacji, z uczeniem się „na pamięć”, zapamiętywaniem nowych informacji: ciągów wyrazowych i sekwencji dźwięków, np.: nazw dni tygodnia, miesięcy, pór roku, tabliczki mnożenia, wierszyków itd.,
– zwracanie uwagi na nieistotne bodźce słuchowe,
– myleniem podobnie brzmiących słów, głosek,
– trudności z czytaniem i pisaniem, co ma konsekwencje w licznych błędach typu słuchowego (błędny zapis),
- z psychosomatyką i zachowaniem dziecka:
– nadruchliwość lub agresywność lub też nadmierna wrażliwość, połączona
z płaczliwością,
– skarżenie się na częste zmęczenie i bóle głowy,
– problemy z zapamiętaniem czynności do wykonania, słabą organizacją pracy,
– zaburzona umiejętność skupienia się i koncentracji na zadaniu, bądź wypowiedzi,
– częsty lęk towarzyszący czynnościom, zwłaszcza wykonywanym publicznie (np. przy tablicy, odpowiedź ustna przed klasą),
– niska samoocena,
- (ogólnie) z nauką:
– częste rozpraszanie się i nieuwaga (zaburzona koncentracja),
– tracenie wątku wypowiedzi, skupianie się częściej na głosie nauczyciela, niż na treści,
– większe trudności ze zrozumieniem ustnych przekazów, niż pisemnych,
– trudności w nauce języków obcych,
– problemy z muzyką i jej percepcją, odtwarzaniem dźwięków,
– pismo często o charakterze dysgraficznym.
Objawy jakie prezentują osoby z CZPS występują, również w innych zespołach charakteryzujących się trudnościami w uczeniu się: jak specyficzne trudności w nauce (dysleksja, dysortografia), opóźniony rozwój mowy, specyficzne zaburzenia rozwoju językowego (SLI), zaburzenia uwagi (ADD) lub zaburzenia uwagi z nadreaktywnością (ADHD).
Współwystępowanie i nakładanie się objawów oraz niezrozumiałość związków przyczynowo-skutkowych pomiędzy funkcjami językowymi, uwagą, pamięcią, a funkcjami słuchowymi sprawia, że diagnoza centralnych zaburzeniach przetwarzania słuchowego jest procesem niełatwym i wymaga współpracy kilku specjalistów z różnych dziedzin (audiologii, neurologii, logopedii, psychologii, pedagogiki).
Całość diagnozy może być kierowana i nadzorowana przez poradnię psychologiczno-pedagogiczną, a pełnej, kompleksowej i wielospecjalistycznej diagnozy powinien dokonać Zespół specjalistów. Diagnoza polega przede wszystkim na wykluczeniu uszkodzeń obwodowych słuchu typu przewodzeniowego lub nerwowo-czuciowego przez lekarza audiologa i otolaryngologa. Do pełnej diagnozy potrzebna jest również opinia logopedy, psychologa, pedagoga oraz w razie potrzeby pediatry.
Uczniowie, u których stwierdzono deficyty w przetwarzaniu informacji słuchowej, często przejawiają specyficzne trudności w nauce szkolnej. Niezbędnym warunkiem wsparcia edukacyjnego uczniów z CAPD jest zaangażowanie zespołu specjalistów szkolnych: logopedów, pedagogów specjalnych, terapeutów pedagogicznych i innych, w zależności od indywidualnych potrzeb danego ucznia. Jeśli uczeń zostanie prawidłowo zdiagnozowany
i objęty całościową oraz specjalistyczną opieką i odpowiednią stymulacją, a rodzice
i nauczyciele poznają istotę problemu dziecka, ma ono szansę na lepszy rozwój umiejętności komunikacyjnych i prawidłowe funkcjonowanie społeczne.
Opracowała: mgr Wioletta Rymanowska – pedagog, doradca zawodowy
Literatura:
Senderski A., Rozpoznawanie i postępowanie w zaburzeniach przetwarzania słuchowego u dzieci [w:] Otolaryngologia 2014, 13(2)
Kurkowski Z.M., Audiogenne uwarunkowania zaburzeń komunikacji językowej, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2013.