Wielu ludzi wierzy w moc pochwał. Często chwaląc nasze dzieci wydaje nam się, że wpłyniemy pozytywnie na ich motywację do nauki, wykonywanie obowiązków domowych czy motywację do rozwoju. Jednak nie zawsze tak jest. Nieumiejętne chwalenie dzieci może przynieść zupełnie odwrotny skutek.
Badania przeprowadzone na Uniwersytecie Stanforda[1] wykazały, że jeśli dzieci były chwalone za ich inteligencję, talent, mądrość w kolejnych zadaniach unikały zmierzenia się
z trudniejszymi wyzwaniami, łatwo się poddawały, gdy napotykały trudności. Nie chciały stracić w swoich oczach oraz w oczach dorosłych osób miana osoby inteligentnej i zdolnej. Nie dawały sobie przyzwolenia na błędy. Natomiast, jeśli dzieci były chwalone za swoją pracę np. „Brawo, to było trudne zadanie. Musiałeś się napracować, aby je rozwiązać.”, rozwijało się u nich przeświadczenie, że sukces jest związany z podjętym wysiłkiem i zaangażowaniem. Takie osoby próbowały podejmować trudne wyzwania i nie poddawały się w przypadku poniesienia porażek. Dlatego tak ważne jest, aby w kierowanych przez nas do dzieci pochwałach zwracać uwagę na ich zaangażowanie, wytrwałość, postawę i wysiłek. Tylko wtedy zmotywujemy dziecko do rozwoju.
Zamiast stosowania typowych pochwał możemy również zastosować inne techniki, które wzmocnią motywację dziecka do podejmowania nowych wyzwań. Są to m.in.:
-opisywanie tego, co widzisz lub co czujesz –najbardziej szczegółowo jak się da opisuje np. jakąś pracę plastyczną dziecka, posprzątany pokój, dokładnie wykonane zadanie itp. Dzięki temu dajemy dziecku informację, że interesuje nas to co wykonało i zauważamy jego wysiłek wkładany w pracę,
„Widzę, że narysowałeś czerwony domek, a przy nim zielone drzewo. A z przodu stoi ludzik. O! Ten kotek na dachu jest bardzo realistyczny”
-zadawanie pytań –poprzez zadawanie pytań dotyczących pracy dziecka dajemy mu informację, że interesujemy się jego światem i wykonywaną aktywnością, co pozytywnie wpływa na jego motywację.
„Jak to zrobiłeś, że wykonałeś wszystkie zadania? Co najbardziej podoba Ci się w tym rysunku?”
-podziękowania – szczere podziękowanie za pomoc, wykonaną pracę bardzo dobrze wpływają na motywację dziecka.
„Dziękuję, że mi pomogłeś. Dzięki Tobie zaoszczędziłam wiele czasu.”
Niestety, informacje zwrotne, które na co dzień przekazujemy naszym dzieciom nie zawsze są pozytywne. Czasami musimy zwrócić dziecku uwagę na jego niewłaściwe zachowanie czy na popełniony błąd w zadaniu, co może wiązać się z wystąpieniem u dzieci wielu trudnych emocji. Krytyka ma większą moc niż pochwały. Czasami jedna krytyczna uwaga może spowodować, że dziecko nie będzie zwracało uwagi na całość dobrze wykonanej przez siebie pracy, co znacznie wpłynie na obniżenie jego motywacji.
Należy więc pamiętać o kilku zasadach.
Po pierwsze warto kierować się zasadą 5 na 1, czyli żeby na jedną negatywną informację zwrotną przypadało pięć pozytywnych. Przy takiej proporcji wiara dziecka we własne możliwości nie maleje. Po drugie, warto pamiętać o zapewnieniu dziecku bezpiecznej
i wspierającej atmosfery. Znajdź spokojne miejsce i czas, aby w spokojny sposób przekazać dziecku negatywną informację dotyczącą jego osoby, a na co dzień dbaj o waszą relację. Po trzecie skupiaj się na zachowaniu, a nie na cechach dziecka. Zamiast powiedzieć: „Jesteś niegrzeczny!”, powiedz: „Nie podobało mi się, jak pchnąłeś brata”. Wyrzuć ze swojego słownika słowa tj. zawsze, nigdy itp. I na koniec pamiętaj, żeby mówić o swoich oczekiwaniach odnośnie przyszły zachowań oraz o sposobie w jaki dziecko może naprawić swój błąd. W ten sposób pokazujemy dziecku właściwe zachowania i utrzymujemy dobrą motywację do rozwoju pomimo krytyki.
Zmiana sposobu przekazywania pochwał oraz krytyki nie jest łatwa i wymaga od rodziców regularnej pracy i kontroli własnego zachowania. Warto jednak zainwestować trochę czasu
i wysiłku, aby wspierać motywację swojego dziecka do rozwoju i pielęgnować relację opartą na wzajemnym zrozumieniu.
Opracowanie: mgr Agnieszka Strzesak, psycholog
na podstawie: Joanna Steinke-Kalembka „Dodaj mi skrzydeł! Jak rozwijać u dzieci motywację wewnętrzną?, Warszawa 2022
[1] Claudia M. Mueller, Carol Dwerck, Praise for Intelligence Can Undermine Children’s Motivation and Performance, „Journal of Personality and Social Psychology”, nr 75/1998, s. 33-52