Depresja jest chorobą-zaburzeniem psychicznym, a dokładniej zaburzeniem nastroju.
W dużym uproszczeniu depresję charakteryzuje zakłócenie równowagi różnych
neuroprzekaźników w mózgu m.in. serotoniny i noradrenaliny. Lekarzem specjalistą, który
decyduje o potrzebie włączenia leków u nastolatka i ich dawkowaniu jest psychiatra dzieci
i młodzieży.
Stosowanie i dawkowanie leków w przypadku dzieci i nastolatków jest bardziej
skomplikowane niż u dorosłych. Jednak leczenie farmakologiczne depresji nastolatków ma
już kilkanaście lat historii. Główną grupą leków czyli lekami pierwszego rzutu w depresji
młodzieży są inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI). Najlepiej przebadanym
lekiem z tej grupy jest fluoksetyna (nazwy handlowe przykładowych leków: Prozac, Seronil,
Bioxetin itp.). Kiedy leczenie fluoksetyną jest nieskuteczne, większość wytycznych zaleca
stosowanie innego SSRI, np. citalopramu (nazwy handlowe przykładowych leków: Aurex,
Cipramil, Cital), sertraliny (nazwy handlowe przykładowych leków: Asentra, Setaloft,
Zoloft), escitalopramu (nazwy handlowe przykładowych leków: Aciprex, Cipramil, Cital).
Lekiem trzeciego wyboru jest także wenlafaksyna.
Wszystkie leki, również przeciwdepresyjne, mają działania uboczne. Najczęstszym
działaniem ubocznym leków z grupy SSRI są dolegliwości ze strony układy pokarmowego,
ponieważ około 90% receptorów serotoniny znajduje się w przewodzie pokarmowym, a nie
w mózgu. Do najczęstszych skutków ubocznych zalicza się nudności, trudności
z wypróżnianiem. Wśród innych częstych działań ubocznych leków przeciwdepresyjnych
wymienia się: bóle głowy, bóle brzucha, osłabienie apetytu lub wzrost apetytu, potliwość,
pobudzenie, nasilenie lęku, zaburzenia snu, żywe sny, dysfunkcje seksualne.
Leki przeciwdepresyjne muszą być zażywane przez dłuższy czas w celu oceny ich
skuteczności. Zazwyczaj po około czterech tygodniach ocenia się czy stosowana dawka leku
jest wystarczająco skuteczna. Jeśli skuteczność jest niewystarczająca i nie ma istotnych
działań ubocznych, zwyczajowo ma miejsce zwiększenie dawki leku. Rzeczą oczywistą jest,
że nie wszystkie nastolatki zareagują pozytywnie na wdrożenie pierwszego leku. Ustąpienie
mniej niż 50% początkowych objawów depresji uznaje się za brak poprawy. W takiej sytuacji sugeruje się podanie innego leku z tej samej grupy. Jedną z istotnych przyczyn braku poprawy jest nieregularne przyjmowanie leków przez młodzież, kolejny powód to stosowanie zbyt małych dawek.
Leczenie farmakologiczne powinno być kontynuowane przynajmniej przez sześć do
dwunastu miesięcy od uzyskania remisji, a nie od początku leczenia. Remisja obejmuje
zauważenie u nastolatka ustąpienia mniej niż dwóch objawów depresji przez co najmniej
osiem tygodni oraz powrót do w miarę normalnego funkcjonowania obejmującego chodzenie do szkoły i zaangażowanie w relacje. Po odstawieniu leków nadal niezbędne jest
obserwowanie stanu psychicznego nastolatka z uwagi na możliwość nawrotu depresji -dotyczy około 40-60% nastolatków. Odstawienie leku to proces stopniowy podobnie jak jego wprowadzanie i ma na celu uniknięcie objawów odstawiennych, pojawiających się zazwyczaj między trzecim a czwartym dniem po odstawieniu leku i związanych z obniżaniem stężenia leku w organizmie. U nielicznych pacjentów objawy odstawienne mogą mieć znacznie cięższy charakter i dłuższy czas trwania nawet kilkanaście dni. Niestety, zdarzyć się może nawrót depresji po odstawieniu leków, co przypuszczalnie wynika ze zbyt wczesnego zaprzestania farmakoterapii.
Jednym z efektów ubocznych przyjmowania leków przeciwdepresyjnych przez nastolatki
może być pojawienie się lub nasilenie myśli samobójczych. Jednakże brak rozpoczęcia
leczenia depresji jest ważnym czynnikiem ryzyka prób samobójczych. Około jedenaście razy więcej nastolatków pozytywnie reaguje na leczenie farmakologiczne depresji niż doświadcza nasilenia myśli samobójczych. Stosowanie leków jest bezpieczniejsze niż ich
nieprzyjmowanie.
Podane powyżej informacje są wycinkiem jakże obszernego tematu farmakoterapii
w leczeniu depresji u młodzieży. Specjalistą kompetentnym do udzielania szczegółowych
informacji i zaleceń dotyczących leczenia depresji u młodzieży jest psychiatra dzieci
i młodzieży. Każdy przypadek depresji u młodego człowieka wymaga indywidualnego
podejścia.
Źródło:
„Depresja nastolatków. Jak ją rozpoznać, zrozumieć i pokonać”, K. Ambroziak, A. Kołakowski, K. Siwek
Opracowała: mgr Karolina Zając-Feledyn, psycholog