Czynności mające na celu kształtowanie słuchu awerbalnego polegają na „wykształceniu umiejętności rozróżniania cech dźwięków: natężenia, wysokości i czasu ich trwania” . Poprzez prowadzenie tych ćwiczeń dziecko uczone jest koncentracji uwagi na sygnałach dźwiękowych. W trakcie zajęć rozwijana jest umiejętność rozróżniania dźwięków
z otoczenia oraz identyfikowania ich z danymi sytuacjami, przedmiotami czy występującymi zjawiskami . U dzieci rozbudzane jest także zainteresowanie różnymi dźwiękami .
Przykładowe ćwiczenia kształtujące słuch awerbalny obejmują:
• poszukiwanie ukrytej w pomieszczeniu grającej zabawki;
• granie na prostych instrumentach perkusyjnych;
• rozpoznawanie przez dziecko dźwięków;
• rozpoznawanie znanych odgłosów przyrody, najbliższego otoczenia, zwierząt odtwarzanych z nagrania;
• rozpoznawanie na drodze słuchowej różnych przedmiotów zamkniętych w pudełkach;
• wytwarzanie różnych dźwięków;
• rozpoznawanie kierunku i odległości dźwięku;
• rozpoznawanie dźwięków instrumentów;
• prezentowanie wysokich i niskich dźwięków granych na różnych instrumentach .
Kolejnym etapem są ćwiczenia słuchu werbalnego. Podczas prowadzenia tych ćwiczeń dziecko nie powinno widzieć twarzy osoby dorosłej. Podczas ćwiczeń słuchu werbalnego dziecko uczy się „kształtowania rozumienia mowy, budowania wzorców słuchowych wyrazów i głosek oraz dekodowania i realizacji cech prozodycznych języka (akcentu, intonacji, tempa, rytmu)” .
Do ćwiczeń kształtujących słuch werbalny zalicza się m. in.:
• rozpoznawanie onomatopei;
• wskazywanie obrazków zgodnie z wypowiedzianą przez osobę dorosłą nazwą;
• wypowiadanie określonego zdania w sposób charakterystyczny dla różnych nastrojów;
• czytanie krótkich ilustrowanych wierszyków i tekstów;
• nazywanie i wskazywanie części ciała .
Bardzo ważne podczas wykonywania ćwiczeń słuchowych jest zadbanie o odpowiednie warunki akustyczne. Nie należy wprowadzać przypadkowych czynników rozpraszających uwagę słuchową dziecka. W trakcie zajęć należy zachęcać dzieci „do aktywności ruchowej lub głosowej, która jest naturalną reakcją na bodziec akustyczny, a jednocześnie stanowi potwierdzenie odebrania tego bodźca” .
Podczas prowadzenia ćwiczeń słuchowych można również wykorzystać techniki terapeutyczne wspomagające naukę języka. Jedną z nich jest zawieszenie głosu. Polega ona na zrobieniu krótkiej przerwy w trakcie wypowiedzi. Dzięki tej przerwie, można w większym stopniu skupić uwagę słuchową na słowie, które pojawi się za chwilę. Kolejna technika to zaciekawienie. Uwagę dziecka można przyciągnąć poprzez gest czy mimikę twarzy. Technika wykonanie poleceń pozwala na sprawdzenie rozumienia oraz rozwija umiejętność współpracy. Można stosować również opowiadanie z równoczesnym rysowaniem. „Dzięki opowiadaniu i jednoczesnemu rysowaniu prostych obrazków pozwala dziecku rozwijać wyobraźnię językową” .
Bibliografia:
1. K. Bieńkowska, Słucham, mówię, jestem … Program 60 kroków do oceny i terapii dzieci z wada słuchu, 2011.
2. A. Walencik-Topiłko, Ćwiczenia słuchowe i ruchowe w terapii małego dziecka
z zaburzeniami rozwoju mowy, [w:] Wczesna interwencja logopedyczna, red.
K. Kaczorowska-Bray, S. Milewski, Wydaw. Harmonia Universalis, Gdańsk 2021,
s. 571-581.
Opracowała: dr Ewa Cieplińska-Truchan, neurologopeda kliniczny, surdologopeda