W dniach 06-12.10.2025 r. przypada Europejski Tydzień Świadomości Dysleksji. W tym roku obchodzony jest pod hasłem „Dysleksja – od opinii do człowieka”. Jest to wydarzenie zainicjowane przez Brytyjskie Stowarzyszenie Dysleksji. Zbiega się ono ze Światowym Dniem Świadomości Dysleksji, obchodzonym co roku 8 października. Obchody te mają na celu przybliżenie wiedzy o dysleksji i o człowieku, który kryje się za tym pojęciem.
Co to jest dysleksja? Jak podaje Polskie Towarzystwo Dysleksji, to „specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu u dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym. Spowodowane są zaburzeniami niektórych funkcji poznawczych, motorycznych i ich integracji, uwarunkowanych nieprawidłowym funkcjonowaniem układu nerwowego”. Co ważne, problem ten nie dotyczy tylko dzieci, ale również dorosłych, dlatego warto wiedzieć czym objawia się dysleksja, co to jest i jakie są metody na poprawę funkcjonowania osób nią dotkniętych.
Dysleksja nie jest problemem, który zaistniał nagle, kilkanaście czy kilkadziesiąt lat temu. Można powiedzieć, że świadomość rodziców, nauczycieli i dzieci pojawiła się stosunkowo niedawno, natomiast dysleksja jako taka istnieje od zawsze. Badania poświęcone temu zagadnieniu sięgają drugiej połowy XIX wieku. Pewnym pozostaje, że pierwszymi zainteresowanymi tym problemem byli okuliści i lekarze szkolni. R. Berlin w roku 1887 pierwszy użył terminu dysleksja, aby określić zespół specyficznych trudności możliwych do zaobserwowania w procesie czytania i pisania u niektórych dzieci i osób dorosłych.
W. Pringle Morgan stworzył pierwszy opis dysleksji, który pojawił się w roku 1896 w czasopiśmie British Medical Jurnal. Opisał on czternastoletniego chłopca, który mimo bardzo wysokiego poziomu inteligencji, nie był w stanie nauczyć się czytać. Słowo pisane lub drukowane zupełnie nie docierało do świadomości badanego. Dopiero, gdy słowo zostało przeczytane na głos, zyskiwało ono znaczenie. Morgan przypuszczał, że schorzenie chłopca może być schorzeniem wrodzonym, określił je mianem ślepoty słownej. J. Hinshelwood – szkocki okulista, autor pierwszych monografii na temat ślepoty słownej (1896) uważał, że problemy te mogą być połączone z pamięcią wzrokową badanych, która została w jakiś sposób uszkodzona.
Dysleksja to neurorozwojowe zaburzenie dotyczące uczenia się, które wpływa na zdolność czytania, pisania i analizy języka. Choć osoby z dysleksją mogą mieć przeciętne lub nawet wyższe zdolności intelektualne, trudności w przyswajaniu umiejętności czytelniczych i pisarskich stają się wyzwaniem. Badania prowadzone obecnie na całym świecie wykazały, że dzieci doświadczające problemów z czytaniem i pisaniem przejawiają zgodnie podobne deficyty poznawcze, które można uznać za patomechanizmy dysleksji i to niezależnie od systemu alfabetycznego i ortograficznego. Są to: deficyt językowy w zakresie fonologii oraz/lub deficyt tempa nazywania, czyli szybkiego automatycznego nazywania dobrze znanych symboli.
Rodzaje zaburzenia uczenia się:
- Dysleksja jest zaburzeniem w uczeniu się i oznacza deficyt w czytaniu. Deficyty pisania zwykle towarzyszą problemom z czytaniem, ale aby stwierdzić u dziecka dysleksję, konieczne jest potwierdzenie problemów w czytaniu na początkowym etapie edukacji.
W dysleksji problem w czytaniu musi być pierwotny. - Dysortografia to zaburzenie pisania, dziecko popełnia podstawowe błędy ortograficzne, chociaż zna zasady poprawnego pisania.
- Dysgrafia – nie jest zaburzeniem uczenia się, ale zaburzeniem motorycznym. Jest to tzw. brzydkie, nieczytelne pismo. Dziecko ma trudności z nabywaniem umiejętności „ładnego” pisania.
Wyżej wymienione zaburzenia w uczeniu się mogą ze sobą występować w rożnej konfiguracji.
Szacuje się, że w Polsce z problemem dysleksji zmaga się 10-15% uczniów, przy czym nasilona forma dotyczy 3-4%. Badania dowodzą, iż dyslektykami trzy do czterech razy częściej są chłopcy niż dziewczynki. Wiedząc czym jest dysleksja warto także uzmysłowić sobie jej przyczyny. Pod uwagę brane są uwarunkowania genetyczne. U dyslektyków diagnozuje się też inny rozkład aktywności mózgu podczas prostych czynności językowych.
Jakie symptomy daje dysleksja rozwojowa i które objawy powinny być dla rodzica sygnałem, że jego dziecko znajduje się w grupie ryzyka?
W wieku poniemowlęcym może to być m.in. opóźnienie raczkowania i problemy z napięciem mięśniowym, opóźnienie rozwoju mowy, a u dzieci w wieku przedszkolnym kłopoty
z rysowaniem i pisaniem (np. szlaczków, znaków literopodobnych), trudności z wykonywaniem układanek, wadliwa wymowa słów lub trudności z wydzielaniem sylab. Jednym z objawów dysleksji rozwojowej może być też oburęczność, czy mylenie strony prawej i lewej. Dysleksji nie da się zapobiec, ale wczesne dostrzeżenie niektórych zachowań i odpowiednie wsparcie dziecka może doprowadzić do złagodzenia objawów i w konsekwencji ułatwić dziecku start w szkole. Dysleksja u dzieci, gdy nie jest rozpoznana i gdy dziecko nie otrzyma odpowiedniego wsparcia może prowadzić do wielu niepowodzeń edukacyjnych. Niskie poczucie własnej wartości, problemy emocjonalne oraz utrata wiary
w siebie, to tylko niektóre z potencjalnych skutków zaburzeń w nauce.
Kilka rad jak wspierać dyslektyka:
- dziecko z dysleksją potrzebuje średnio trzy razy więcej czasu, aby opanować materiał, którego się uczy – warto stosować pochwały i aktywne wsparcie. Nagradzanie/chwalenie za jego wysiłek buduje u dziecka pewność siebie i finalnie wpływa na pozytywną samoocenę.
- pod żadnym pozorem nie należy porównywać dziecka do starszego rodzeństwa, koleżanek/kolegów, nawet jeśli jest dyslektykiem. Pamiętajmy, że każdy „przypadek” jest indywidualny – dlatego zdecydowanie lepiej wierzyć w dziecko i je dopingować niż stosować porównania.
- niech nauka, czy robienie zadań domowych rozpocznie się od tych najłatwiejszych, po pierwszym sukcesie chętnie podejmie się kolejnych wyzwań.
- warto wzbudzać i podsycać w dziecku ciekawość świata. Nie zbywajmy jego pytań, nie hamujmy zainteresowań. Pokażmy, że uczyć można się na różne sposoby, zabierzmy je do lasu, czy do muzeum.
W Światowy Dzień Świadomości Dysleksji tj. 8 października solidaryzując się z osobami z dysleksją załóżmy coś czerwonego. Kolor ten ma być symbolem odwagi, kreatywności i świętowania dla społeczności dyslektycznej.
Opracowała:
mgr Aneta Płaczek, pedagog-logopeda