Percepcja wzrokowa jest zdolnością do rozpoznawania i różnicowania bodźców wzrokowych oraz do ich interpretowania przez odniesienie się do wcześniejszych doświadczeń.
Warunkiem niezbędnym do prawidłowego przebiegu procesu spostrzegania wzrokowego jest sprawny analizator wzrokowy. W aspekcie funkcjonalnym w skład analizatora wzrokowego wchodzi:
- receptor – narząd zmysłowy wraz z zakończeniami nerwowymi,
- droga doprowadzająca – nerw wzrokowy,
- część kory mózgowej (korowa część analizatora), w której zachodzi zarówno odbiór prostych bodźców wzrokowych, jak i ich analiza oraz synteza.
Zaburzenia analizatora wzrokowego – percepcji wzrokowej dotyczą więc zaburzeń niektórych funkcji kory mózgowej.
Symptomy zaburzenia percepcji wzrokowej dostrzegamy zazwyczaj, gdy dziecko rozpoczyna naukę szkolną, która to opiera się w dużej mierze na spostrzeżeniach wzrokowych. Stopień rozwoju percepcji wzrokowej uczniów uważany jest za jeden z najważniejszych czynników wpływających na sukcesy szkolne dzieci.
Deficyty w rozwoju analizatora wzrokowego wymagają ćwiczeń obejmujących:
- analizę i syntezę wzrokową – umiejętności związane z rozkładaniem materiału wzrokowego na elementy, a także scalaniem elementów w całość,
- organizowanie spostrzeżeń wzrokowych – umiejętność składania obrazu w całość z uwzględnieniem elementów zasadniczych i szczegółowych,
- orientację przestrzenną czyli spostrzeganie stosunków przestrzennych,
- koordynację wzrokowo-ruchową – współdziałanie funkcji wzrokowych i ruchowych,
- pamięć wzrokową – zdolność do utrwalania i przypominania sobie informacji wizualnej.
Ad. 1. Przykładowe ćwiczenia z zakresu analizy i syntezy wzrokowej:
– wyodrębnianie elementów z całości, np. na tym obrazku ukryły się rowery – znajdź je i pokaż – załącznik nr 1 (Małgorzata Hryniewicz-Czarnecka „Antek Bystre Oczko” Księgarnia Wydawnictwo Skrzat Stanisław Porębski, Kraków 2014, str.35),
– odwzorowywanie graficzne, np. kończenie rozpoczętego rysunku – załącznik nr 2 (Małgorzata Hryniewicz-Czarnecka „Antek Bystre Oczko” Księgarnia Wydawnictwo Skrzat Stanisław Porębski, Kraków 2014, str.63),
– odwzorowywanie graficzne, np. rysowanie szlaczków po śladzie, kończenie rozpoczętego szlaczka (przykładowe ćwiczenia do pobrania: http://bystredziecko.pl/szlaczki-dla-przedszkolakow/),
Ad. 2. Przykładowe ćwiczenia z zakresu organizowania spostrzeżeń wzrokowych:
– segregowanie przedmiotów według określonego kryterium – załącznik nr 3 (Małgorzata Hryniewicz-Czarnecka „Antek Bystre Oczko” Księgarnia Wydawnictwo Skrzat Stanisław Porębski, Kraków 2014, str.31),
– znajdowanie różnic między obrazkami – załącznik nr 4 (Małgorzata Hryniewicz-Czarnecka „Antek Bystre Oczko” Księgarnia Wydawnictwo Skrzat Stanisław Porębski, Kraków 2014, str.38),
– układanie domina.
Ad. 3. Przykładowe ćwiczenia z zakresu spostrzegania stosunków przestrzennych:
– rysowanie obrazka według instrukcji, np. narysuj kwadrat, nad kwadratem narysuj trójkąt, w środku kwadratu narysuj koło. Co powstało? Karmnik dla ptaków.
– wyszukiwanie w rzędzie obrazków jednego, który różni się od pozostałych położeniem, np. odbicie lustrzane (rysujemy tulipany w rzędzie; jednego tulipana rysujemy z liściem po odwrotnej stronie. Prosimy dziecko o wskazanie, który kwiat różni się od pozostałych).
Ad. 4. Przykładowe ćwiczenia z zakresu koordynacji wzrokowo-ruchowej:
– prowadzenie przedmiotu palcem po śladzie np. „przejedź autkiem z tego punktu do tego”, „doprowadź myszkę do sera”, itp.,
– rysowanie linii między dwoma punktami (rysujemy dwa punkty w różnych odległościach od siebie, tak by dziecko łącząc punkty rysowało /proste i ukośne/ linie),
– obwodzenie konturów, np. wodzenie palcem, rysowanie po śladzie – załącznik nr 5 (Małgorzata Podleśna „Połącz w pary” Wydawnictwo NIKO, str. 1)
Ad. 5. Przykładowe ćwiczenia z zakresu pamięci wzrokowej:
– reprodukowanie wzoru graficznego „popatrz na ten obrazek i zapamiętaj co na nim jest” /prezentujemy np. przez 15 sekund/ „narysuj to co zapamiętałeś”,
– zapamiętywanie określonych przedmiotów na obrazkach, np. dziecko przygląda się obrazkowi na którym są różne przedmioty przez np. minutę; później odpowiada na pytania „czy na obrazku był pomidor?”, „ile było jabłek?” itp.
– zapamiętywanie szczegółów dotyczących obrazków, dziecko przygląda się ilustracji w książce przez np. minutę; później odpowiada na pytania „jakiego koloru sierść miał pies?”, „ile kwiatów miała w ręce dziewczynka?” itp.
Pamiętajmy, że dzieci najskuteczniej uczą się przez zabawę. Powodzenia J
Opracowała: Anna Romanowicz – psycholog
Na podstawie:
– M. Walkowiak, A. Wrzesiak, D. Szwugier Terapia ucznia w ramach indywidualizacji nauczania, Łódź 2011
– M. Podleśna „Połącz w pary” Wydawnictwo NIKO
– M. Hryniewicz-Czarnecka „Antek Bystre Oczko” Księgarnia Wydawnictwo Skrzat Stanisław Porębski, Kraków 2014
– http://bystredziecko.pl/szlaczki-dla-przedszkolakow/
– http://www.fmw.uni.wroc.pl/sites/default/files/upload_attach/percepcja_wzrokowa.PDF