Koszmary senne u dzieci

Koszmary senne u dzieci

Przeprowadzone badania wskazują, że każdemu choć raz w życiu zdarzyły się koszmary senne. Takie sny mogą pojawić się na różnych etapach naszego życia i mogą przyjmować różną formę – być bardzo realistyczne lub abstrakcyjne. Bardzo często powodują, że chcielibyśmy się wybudzić. Niestety o koszmarach sennych wciąż wiemy niewiele. Dostępna wiedza opiera się na informacjach zebranych od ludzi śniących, nie ma obiektywnych badań, które wyjaśniałyby przyczyny mechanizmów rządzących snami – informacje te często pochodzą od osób, które mają złe sny częściej niż inni – ludzi, którzy cierpią na przykład z powodu stresu pourazowego lub przyjmujących leki zwiększające częstotliwość koszmarów. O snach małych dzieci wiemy jeszcze mniej, bo często nie są one w stanie ich opowiedzieć.

W dziedzinie rozumienia snów zasłynął psychoanalityk Zygmunt Freud. Według jego teorii sny są wyrazem podświadomości, naszych głębokich lęków czy wewnętrznego gniewu i to właśnie  interpretacja treści snów stała się jedną z technik, która pozwalała mu na pracę z pacjentem nad jego trudnościami. Obecnie niektórzy badacze snu postrzegają śnienie jako kolejną formę świadomości – sen REM obok czuwania i snu RNEM – stał się samodzielnym bytem. Na wysnucie takich wniosków pozwoliły obiektywne badania snu czyli polisomnografia. Zapis EEG w trakcie snu bardzo przypomina zapis w trakcie czuwania – mózg śniąc przeżywa swoją własną rzeczywistość, w podobny sposób jak doświadcza świata, gdy nie śpi. Ciało jest jednak wtedy pozbawione napięcia mięśniowego.

Dziecko śni odpowiednio do swojego wieku rozwojowego. Sny młodszych dzieci są bardziej statyczne, mało rozbudowane, często skupione wokół pojedynczego wątku. Starsze przedszkolaki zaczynają śnić bardziej rozbudowane historie, często z włączeniem własnej osoby. Dopiero we wcześniej młodości sny dzieci swoją złożonością zaczynają przypominać sny dorosłych. Treść snów wiąże się często z przeżyciami  dnia codziennego. Deficyt danego zmysłu, na przykład w przypadku dzieci słabowidzących czy niewidomych, wiąże się z odmienną charakterystyką snów – sny takich dzieci skupione są wokół elementów dźwiękowych, czuciowych i węchowych.

Koszmar to sen, który ma przerażającą treść i może powodować wybudzenie z uczuciem bardzo dużego lęku. W przypadku sporadycznych koszmarów, doświadczanych przez większość małych dzieci, czynnikami predysponującymi może być: przeżywany aktualnie stres, zagrażające w ocenie danego dziecka sytuacje, ekspozycja  na treści nieodbieranie dla wieku czy lęki rozwojowe. Złe sny dziec­i często ­budzą niepokój w ich rodzicach. Teo­rii na temat przyczyn po­wsta­wa­nia kosz­ma­rów sennych jest dużo. Wiadomo, że dzieci, które prze­ży­ły wydarze­nia trau­ma­tycz­ne czę­ściej prze­żywa­ją kosz­ma­ry niż ich ró­wie­śni­cy.

Z doświadczeniem koszmarów wiąże się również zespół stre­su po­ura­zo­we­go, za­bu­rze­nia lę­ko­we czy de­pre­sja. Do pojawiania się koszmarów mogą pre­dysponować również in­dy­wi­du­al­ne cechy dziec­ka. Na­le­żą do nich między innymi: lę­ko­we na­sta­wie­nie do świa­ta czy nad­mier­na nie­śmia­łość. Dziec­ko posiadające którąś z po­wyż­szych ce­ch może mocniej prze­ży­wać zda­rze­nia w ciągu dnia, a emo­cje w nim na­groma­dzo­ne mogą ujawnić się właśnie w trak­cie śnienia

Jak reagować na dziecięce koszmary senne? Kiedy wybudzony w środku nocy rodzic sły­szy w nocy krzyk lub płacz w po­ko­ju dziec­ka często nie wie jak się ma zachować. Warto wtedy po prostu zadbać o swoją obecność obok dziecka. Rodzic powinien je przy­tulić, uko­łysać, zapewnić, że „to był tylko sen”, pozwolić po­ło­żyć się obok sie­bie. Z badań wynika, że kosz­ma­ry rzadziej zda­rza­ją się ­dzie­ciom, które za­sy­pia­ją sa­mo­dziel­nie wie­czo­rem, ale w sytuacji koszmaru ko­rzy­sta­ją z ­obecności rodzica i przytulenia w jego ra­mio­nach. Ważne, aby rodzic nie poświęcał wydarze­niu zbyt wiele uwagi i nie sta­rał się w nocy roz­trzą­sać, co się dziec­ku śniło. Je­że­li złe sny przy­tra­fia­ją się rzadko, to takie roz­wią­za­nie może być wy­star­cza­ją­ce.

Jednak czę­ste koszmary mogą od­bi­jać się ne­ga­tyw­nie na funk­cjo­no­wa­niu­ dziec­ka podczas dnia. Warto wtedy za­sta­no­wić się co może być ich po­ten­cjal­nym źró­dłem i jak nad tym pracować. To często stres czy oglą­da­nie nieodpowiednich treści są powodem pojawienia się nadmiernych koszmarów sennych. Pod­po­wie­dzi o przyczynie może udzie­lić dziec­ko – rodzic może zachęcić dziecko, aby rano (nie w trak­cie nocy, by nie potęgować lęku) na­ry­so­wało to, co mu się śniło. Należy  przeanalizować  ob­ra­zek, a póź­niej po­móc dziecku go znisz­czyć i symbolicznie wspólnie wyrzucić rysunek do kosza. Warto zadbać o wieczorną rutynę. Przed pójściem spać należy zaproponować dziecku, aby za­brało ze sobą do spania „obroń­cę” w po­sta­ci na przykład ulubionego misia. Pomocne mogą być również nocne lampki, które po naciśnię­ciu dają słabe światło, tak aby dziec­ko mogło samo je za­pa­lić, nie wy­cho­dząc ze swojego łóżka.

Jeśli jed­nak kosz­ma­ry po­wo­du­ją duży dyskom­fort u dziecka i wpływają na funkcjonowanie całej jego rodziny, często na­wra­ca­ją czy są wy­ni­kiem wcze­śniej­szych trudnych wydarzeń niezbędna ­może oka­zać się konsultacja dziecka u pro­fe­sjo­na­li­sty –  psychologa lub psychotera­peu­ty.

Opracowała:

mgr Jessika Podgórska – psycholog

Na podstawie książki:

„Sen u dzieci” Magda Kaczor, Magdalena Szczęsna