Wielu rodziców obserwuje u swoich dzieci wzrost zachowań agresywnych i nasilenie trudności wychowawczych w okresie dojrzewania. Należy pamiętać, że jest to normalna faza rozwoju, z którą my, teraz już dorośli, również musieliśmy się zmierzyć osobiście.
Skąd się biorą nagłe zmiany zachowania u młodzieży, których często oni sami nie są w stanie zrozumieć?
Podstawowe przyczyny to:
1. Przemiany hormonalne i biologiczne, do których należą:
– zmiany w wyglądzie zewnętrznym;
– dojrzewanie płciowe (wzrost poziomu testosteronu może wywoływać pobudliwość
i agresję);
– zmiany w sferze emocjonalnej i systemie nerwowym polegające na: zmienności uczuć
i nastroju w krótkim odstępie czasowym, występowanie skrajnych emocji, silnej reaktywności, gdy niewielki bodziec wywołuje niezrozumiałą dla innych i nieadekwatną reakcję nastolatka;
– zmiany w sferze społecznej: potrzeba bycia z ludźmi bądź izolacja, uprzejmość lub arogancja, wzrost znaczenia przyjaciół, silna identyfikacja z grupą rówieśniczą.
2. Przemiany psychologiczne, które mają miejsce równolegle ze zmianami biologicznymi:
– wzrasta poczucie niezależności, odrębności i samodzielności, które należy traktować jako czas nauki samodzielnego myślenia i wyrażania własnych poglądów;
– następuje zmiana zainteresowań, będąca naturalnym efektem poznawania siebie
w kontekście rozwoju umysłowego, emocjonalnego i zawodowego;
– pojawia się krytyka autorytetów i budzenie się własnej świadomości społecznej, które tak naprawdę są początkiem postępu i zmian w otaczającej rzeczywistości;
– rozwija się poczucie tożsamości będące wynikiem gromadzenia różnorodnych informacji
i ocen od otoczenia na swój temat;
– zmienia się jakość wartościowania i ocen moralnych.
Nastolatkowie chcą być akceptowani przez inne osoby w tym trudnym okresie życia, zwłaszcza przez ważnych dla nich rodziców i opiekunów, bo często im samym trudno siebie zaakceptować.
Oczywiście czas adolescencji (dojrzewania) nie u wszystkich osób przebiega w jednakowy sposób. Zależy to m.in. od tego, jaki dotąd mieliśmy kontakt z własnym dzieckiem i od ilości błędów wychowawczych, których nie udało się uniknąć we wcześniejszym procesie wychowawczym.
Bez względu na wiek życia dziecka każdy rodzic powinien pamiętać o podstawowych zasadach wychowania:
TOWARZYSZ ROZWOJOWI DZIECKA
– dbaj rozsądnie o jego potrzeby biologiczne, umysłowe i emocjonalne
– okazuj zainteresowanie jego problemami
– rozmawiaj, rozmawiaj, rozmawiaj
KOCHAJ MĄDRĄ MIŁOŚCIĄ
– ucz granic (co wolno, a co jest niedopuszczalne)
– ucz odpowiedzialności (nie naprawiaj za niego błędów, tylko wspieraj w ponoszeniu konsekwencji)
– ucz wypełniania obowiązków (nie wyręczaj w tym, co samo jest w stanie zrobić)
– ucz podejmowania decyzji (nie decyduj za niego, daj wybór)
– przekazuj wartości i ucz ocen moralnych
„Najlepszym miejscem pod słońcem na ziemi jest dom, w którym rodzice potrafią zrozumieć, że każdy moment i każde doświadczenie – nawet to, które wydaje się dorosłym błahe i nieważne – mają swój udział w kształtowaniu umysłu i charakteru dziecka.”
Mac Donald
przygotowała:
Iwona Mielec, psycholog